5 tháng 12, 2025

Châm Ngôn & Thành Ngữ Hán Việt Diễn Dịch Sang Thơ


Châm Ngôn & Thành Ngữ Hán Việt
Diễn Dịch Sang Thơ 

Nam Vô Tửu Như Kỳ Vô Phong 

Đàn ông không rượu nhìn như
Ngọn cờ thiếu gió nằm thừ trên cây 

Nhân Bất Học Bất Tri Lý, Ngọc Bất Trác Bất Thành Khí 

Người không học khó nên khôn
Đạo đời đâu tỏ giữa muôn thăng trầm
Ngọc mà chẳng giũa mài chăm
Chỉ như đá sỏi lặng thầm mà thôi 

Thượng Bất Chính, Hạ Tất Loạn

Trên mà chẳng chính chẳng ngay
Dưới thời dấy loạn tháng ngày nào yên 

Học Như Nghịch Thuỷ Hành Chu

Học như chèo ngược dòng sâu
Ngừng tay chốc lát thuyền sầu lùi xa 

Thất Thập Cổ Lai Hy

Người mà thọ đến bảy mươi
Tự xưa hiếm gặp giữa đời nhân gian 

Thiện Hữu Thiện Báo, Ác Hữu Ác Báo

Gieo lành ắt gặp điều lành
Gieo chi nghiệp ác ác sanh trở về 

Nhân Sinh Tự Cổ Thùy Vô Tử

Đời người thuở trước đến nay
Nào ai tránh khỏi một ngày tử sinh
Giữ lòng son sắt trung trinh
Sử xanh khắc mãi bóng hình ngàn sau 

Đắc Ý Vong Hình

Đắc ý dễ lãng quên thân
Mải vui chẳng biết phong trần đến khi 

Nhất Tự Vi Sư, Bán Tự Vi Sư

Một câu đã gọi là thầy
Nửa câu cũng đáng kính thay ơn người 

Nhân Bất Vi Kỷ, Thiên Tru Địa Diệt

Người không tự sửa bản thân
Trời không che chở, đất dần bỏ rơi 

Tri Túc Thường Lạc

Biết dừng là đủ, là vui
Dẫu nghèo vẫn thấy ngọt bùi lòng ta 

Ôn Cố Tri Tân

Ôn xưa để biết điều nay
Cái xưa dẫn lối cho ngày hôm sau 

Hành Nhi Bất Đãi

Việc hay thì sớm làm ngay
Chớ mong trì hoãn mà ngày lỡ qua 

Học Vô Chỉ Cảnh

Học không bờ bến lằn ranh
Đường xa cứ bước, chớ đành dừng chân 

Tri Hành Hợp Nhất

Hiểu sao phải thực hành y
Nói mà làm trái, khác gì chưa thông 

Tiên Học Lễ, Hậu Học Văn

Trước rèn lễ nghĩa làm người
Sau chăm học vấn giúp đời đẹp hơn 

Tâm Bình Khí Hòa

Lòng an khí tự an hòa
Bao điều rối rắm hoá ra nhẹ nhàng 

Tự Lực Cánh Sinh

Muốn tồn tại cõi nhân sinh
Hãy luôn tự gắng sức mình vươn lên 

Vật Cực Tắc Phản

Điều chi đến mức cùng rồi
Trở về điểm cũ, cuộc đời lại xoay 

Tái Ông Thất Mã 

Rủi may chuyển đổi từng giờ
Như ông mất ngựa – ai ngờ lại hay 

Nhân Vô Tín Bất Lập 

Người không giữ tín cùng người
Sống đời khó kiếm được nơi vững vàng 

Kỷ Sở Bất Dục, Vật Thi Ư Nhân 

Điều mình chẳng muốn vào thân
Chớ bao giờ tính một lần trao ai 

Cận Chu Giả Xích, Cận Mặc Giả Hắc

Gần son sắc diện đỏ tươi
Gần nơi tối mực sắc người sạm đen 

Kính Nhi Viễn Chi

Kính thì vẫn kính người ta
Nhưng đừng gần gũi kẻ mà khó dung 

Nhất Ngôn Vi Định 

Lời ra như thể đóng đinh
Một phen đã quyết – đinh ninh chẳng dời 

Ngôn Đa Tất Thất 

Nói nhiều dễ hoá sai lầm
Nói năng vừa đủ, giữ tâm nhẹ nhàng 

Lương Ngôn Nhất Cú Tam Đông Noãn 

Một lời tử tế thốt ra
Ấm lòng người nhận suốt ba đông dài 

Ác Ngữ Tổn Nhân

Lời hung dễ khiến người đau
Nặng hơn dao sắc cứa vào tim ai 

Khẩu Phật Tâm Xà 

Miệng thì Phật pháp ngọt ngào
Lòng như rắn rết làm đau lòng người 

Tuyệt Lộ Phùng Sinh 

Bước vào ngõ tận cùng rồi
Vẫn còn cơ hội ngoi đời vươn lên 

Hữu Dũng Vô Mưu 

Có gan mà thiếu mưu cơ
Như người cầm kiếm chẳng ngờ phía sau 

Bất Chiến Tự Nhiên Thành 

Không cần giao chiến phân nhau
Uy danh đã đủ khiến bao kẻ chùn 

Tam Nhân Thành Hổ

Tin đồn ba bận sai lầm
Dần thành sự thực khiến tâm khó ngờ 

Tâm Viên Ý Mã 

Tinh thần dao động chẳng yên
Giống như khỉ, ngựa khuấy phiền tâm can 

Hổ Đầu Xà Vĩ 

Đầu như hổ mạnh gầm vang
Cuối như đuôi rắn tắt ngang dần dần 

Phong Vân Biến Hóa

Gió mây biến đổi không ngừng
Cũng như thế sự vô chừng đổi thay 

Nan Tòng Ý Nguyện 

Việc đời trái ngược lòng ta
Mấy khi được đúng như là ước mong 

Vô Dục Tắc Cương 

Lòng không dục vọng vấn vương
Đạo tâm mạnh mẽ như gương chẳng nhoà 

Tâm Thành Tắc Linh 

Lòng thành giữ mãi thâm sâu
Mới mong cảm ứng nhiệm màu hiển sinh 

Thiên Đạo Thù Cần 

Đạo trời ban thưởng cho ai
Cần cù phấn đấu miệt mài vươn lên 

Đại Nghĩa Diệt Thân 

Vì điều nghĩa lớn mà đi
Thân này dẫu mất còn gì ngại đâu 

Nhẫn Nhất Thời, Loạn Nhất Đời 

Kiên trinh nhẫn nại một lần
Ngày sau sẽ được yên thân cả đời 

Nhẫn một thoáng được an thân
Khôn ngoan giữ được muôn phần về sau 

Quốc Phú Binh Cường 

Nước mà thịnh vượng, giàu sang
Quân binh tất cũng rỡ ràng mạnh thêm 

Sinh Tử Hữu Mệnh, Phú Quý Tại Thiên 

Thác hay sống đã định phần
Giàu sang phú quý trời nâng đặt rồi 

Nhân Tại Giang Hồ, Thân Bất Do Kỷ 

Thân nơi thế sự phong ba
Mấy khi tự quyết chuyện ta vẹn tròn 

Phong Vũ Đồng Chu 

Cùng chung một mái thuyền trôi
Mưa giông cũng phải cùng người vượt qua 

Gian Nan Kiến Chân 

Lâm hồi gian khó mới hay
Lòng người chân thật chứa đầy yêu thương 

Gian nan mới biết lòng người
Chân tình bày tỏ giữa đời chông gai 

Hảo Sự Đa Ma 

Việc lành dễ gặp éo le
Ngỡ đâu thuận cảnh lại về trái ngang 

Bất Phạ Nhất Vạn, Chỉ Phạ Vạn Nhất

Không e nghìn chuyện đến thường
Chỉ e một thoáng tai ương kéo về 

Ám Độ Trần Thương 

Đi vòng che mắt đối phương
Ngấm ngầm phục kích tìm đường tấn công 

Thập Diện Mai Phục 

Mười phương khóa chặt đường đi
Khó tìm lối thoát hiểm nguy cận kề 

Cao Sơn Lưu Thủy

Núi cao sông rộng gặp nhau
Tri âm tri kỷ tâm đầu hàn huyên 

Quan Sơn Vạn Lý

Dặm dài muôn núi điệp trùng
Đường xa gian khó, hiểm hung giăng đầy 

Phong Hoa Tuyết Nguyệt 

Gió hoa trăng tuyết nối liền
Cảnh tình thơ mộng thiên nhiên tặng người 

Tâm Cảnh Nhất Như 

Lòng người cảnh vật như nhau
Trong ngoài hòa quyện một màu buồn vui 

Tướng Do Tâm Sinh 

Hành vi, khí sắc đem soi
Phát từ tâm tính con người mà ra 

Vạn Sự Khởi Đầu Nan 

Muôn điều khi mới bắt đầu
Khó khăn thường gặp, phải đâu dễ dàng 

Cần Lao Vi Tiên 

Dốc lòng làm việc siêng năng
Điều tiên quyết ấy phải hằng khắc ghi 

Sát Thân Thành Nhân 

Hy sinh cả bản thân mình
Giữ tròn khí tiết kiên trinh với đời

Hữu Chí Cánh Thành 

Ai người có chí bền lòng 
Việc chi cũng sẽ thành công đến hồi

Sinh Lão Bệnh Tử

Đời người bốn bước phân kỳ:
Sinh ra, già, bệnh, biệt ly cõi trần 

Tôn Sư Trọng Đạo

Kính thầy giáo huấn lời hay
Đạo làm căn gốc, đời này giữ thân 

Học Nhi Bất Yếm 

Học hành càng lúc càng say
Trau dồi kiến thức chẳng ngày chán chê 

Dục Tốc Bất Đạt

Vội vàng quá mức thường khi
Chỉ làm hư việc ta hy vọng làm

Họa Vô Đơn Chí & Phúc Vô Trùng Chí

Họa không đến một mình đâu
Thường khi lớp lớp gieo sầu thế nhân
Phúc đâu mấy lượt ghé gần
Thường khi thưa thớt gieo chân phúc lành 

Nhân Sinh Vô Thường

Đời người thay đổi khôn cùng
Nhân gian là cõi tạm dung luân hồi 

Mưu Sự Tại Nhân, Thành Sự Tại Thiên

Những điều người tính người mong
Thành công, thất bại do lòng trời thôi 

Quân Tử Thản Đãng Đãng, Tiểu Nhân Trường Thích Thích

Lòng người quân tử sáng trong
Đường đường chính chính chẳng vòng vo đâu
Tiểu nhân lòng dạ đục ngầu
Nhỏ nhen khôn kể, hiểm sâu khôn lường 

Nhất Ngôn Ký Xuất, Tứ Mã Nan Truy

Một lời nói đã thốt ra
Bốn con ngựa cũng khó mà đuổi theo 

Hưng Vong Hữu Mệnh 

Thịnh hưng đều có số phần
Suy vong cũng thế đã phân định rồi 

Hữu Phú Vô Cương & Hữu Đức Tất Hữu Phúc 

Giàu mà thiếu đức khó bền
Hễ mà có đức tất nên sang giàu

Hậu Sinh Khả Úy 

Khả năng lớp trẻ đến sau
Vượt trên học lực lớp đầu uyên thâm

Khắc Kỷ Thủ Lễ 

Tu tâm gọt giũa mỗi ngày
Lễ nghi gìn giữ chẳng sai phạm điều

Tận Trung Báo Quốc 

Trung trinh với nước non nhà
Hết lòng báo đáp, thân ta chẳng màng

Hữu Nhân Hữu Quả 

Có nhân ắt có quả thôi
Ác lành báo ứng đến hồi ai hay
Gieo nhân thiện ác mỗi ngày
Tức thời quả báo về ngay chẳng ngờ 

Hữu Xạ Tự Nhiên Hương

Có tài tự tỏa sáng ngay
Hương thơm lan khắp trong ngoài ngõ xa

Đa Hành Bất Nghĩa Tất Tự Tàn

Nhiều điều bất nghĩa gây ra
Suy tàn chuốc lấy khó mà thoát phen

Phúc Trạch Miên Miên

Dồi dào phúc lộc trời ban
Bền lâu bao phủ muôn vàn khôn vơi 

An Bần Lạc Đạo

Dù nghèo vẫn sống an nhiên
Vui cùng đạo lý chẳng phiền hà chi

Đại Đạo Chí Giản, Đại Trí Nhược Ngu, Đại Dũng Vô Hình 

Đạo cao thường giản dị thôi
Trí nhân quảng đại hóa người ngu ngơ
Người uy dũng lớn ai ngờ
Chẳng hề kiêu ngạo, chẳng phô trương mình

Thiên Ngoại Hữu Thiên, Nhân Ngoại Hữu Nhân 

Thấp cao còn định ngõ trời
Người tài giỏi cũng có người tài hơn 

Văn Dĩ Tải Đạo, Thi Dĩ Ngôn Chí

Văn chương chuyên chở đạo đời
Thi ca truyền đạt chí người thẳng ngay 

Trung Ngôn Nghịch Nhĩ

Những lời khuyên bảo thẳng ngay
Thường làm gai mắt trái tai bao người

Hòa Khí Sinh Tài

Thuận hòa, vui vẻ giữ gìn
Lộc tài nảy nở hiển nhiên theo về

Thủy Lạc Thạch Xuất

Nước trôi đá phiến lộ ra
Chân tường hiển hiện khó mà chối quanh

Tiểu Thử Bất Nhậm Đại Dụng

Tài hèn, trí mọn thế thôi
Khó mong đảm trách việc đời lớn lao

Kiến Nghĩa Bất Vi

Thấy điều nghĩa chẳng ra tay
Mai kia hoạn nạn mới hay muộn màng

Nhân Nghĩa Vi Bản

Làm người gốc tại nhân tâm
Nghĩa tình bền vững muôn năm chẳng rời

Tái Khổ Vi Cam

1) Khổ đau luyện chí từng ngày
Rồi như quả chín, hóa ngay vị lành 

2) Gian lao gắng giữ tâm bền
Hậu lai quả ngọt tự nhiên hóa thành 

Khởi Tử Hồi Sinh

Tận cùng cái chết chưa cùng
Hồi sinh lại mở đường trung đạo này 

Nhân Tâm Nan Trắc

Lòng người bí hiểm khôn dò
Ngàn cơ biến hóa khó đo tận tường 

Hữu Dung Nãi Đại

Bao dung có được trong lòng
Mới nên vĩ đại, mới mong thành người

Long Tranh Hổ Đấu

Anh hùng kịch liệt tranh đua
Trường đời phân định thắng thua chẳng sờn 

Bình Tâm Tĩnh Khí

1) Giữ tâm lặng giữa vô thường
Tịnh an hơi thở, mở đường tu thân 

2) An tâm lặng niệm thênh thang
Tĩnh điều khí tức hợp đàng chánh trung 

3) Giữ tâm lặng lẽ thâm sâu
Điều hòa khí phách nhiệm mầu đạo thiêng 

4) Tĩnh tâm soi thấu nguồn mê
Điều hòa khí tức nẻo về đạo uyên 

Bạch Đầu Giai Lão

Đời người sống đến bạc đầu
Phong trần từng trải, thâm sâu đúc thành

Tâm An Thân An & Tâm Loạn Tắc Loạn

Tâm an đạo lý thảnh thơi
Thân yên tựa nước giữa trời lặng trong
Tâm loạn, sóng dậy cõi lòng
Thân theo trăm mối bềnh bồng rối thêm 

Cảnh Tùy Tâm Chuyển

Tâm an thì cảnh cũng an
Sắc không chuyển đổi theo làn ý ta
Tâm nghiêng bóng ngã sai đà
Muôn phương cảnh giới lệch xa nguyên hình 

Nhân Bất Khả Mạo Tướng

Nhìn người chớ bắt hình dong
Mặt trong chẳng tỏ, bụi lòng che ngang
Ngoài thì thẳng thớm đoan trang
Trong đầy ngõ ngách, hàng hàng hiểm sâu 

Quốc Thái Dân An

Nước non tận hưởng thái bình
Người dân yên ổn, mưu sinh thuận hòa 

Bách Chiến Bách Thắng 

Trăm phen trận mạc đương đầu
Trăm lần chiến thắng phải đâu thua hàng

Phúc Chí Tâm Linh 

Khi tâm trong sáng, thiện lành
Phúc phần tự đến vây quanh thân người 

Thiện Niệm Trường Tồn 

Giữ tâm thiện niệm thường xuyên
Phúc lành tự tới hiển nhiên lâu dài 

Bách Phát Bách Trúng 

Trăm lần chính xác trăm lần
Tên bay trúng đích chẳng phân sai dời 

An Bần Thủ Phận

Thanh bần vẫn giữ căn nguyên
An phần thủ phận, chẳng phiền lợi danh 

Khốn Cùng Đáo Để 

Bước đường cùng khốn rối bề
Mọi điều hiển hiện chẳng che giấu gì
Trắng đen đã rõ ràng ghi
Tấm lòng cứu khổ ai vì ai đây? 

Phú Quý Vinh Hoa 

Vẻ vang cùng được sang giàu
Do trời ban phước phải đâu do người 

Tự Tri Giả Minh 

Biết mình trí tuệ khai bừng
Lòng gương soi tỏ, sáng từng nẻo sâu 

Hay mình, trí tuệ hiện sinh
Lòng trong lặng chiếu, tỏ hình chân tâm 

Tích Thiện Chi Gia Tất Hữu Dư Khánh 

Việc lành tích tụ càng nhiều
Cảnh nhà dư dật tất theo đời đời
Cháu con hưng thịnh chẳng vơi
Nghĩa tình rộng mở cứu người sa cơ 

Đạo Cao Long Hổ Phục, Đức Trọng Quỷ Thần Khâm 

Đạo cao rồng hổ cúi đầu
Đức dày thần quỷ cũng mau khâm thờ 

Nhẫn Nhất Thời Phong Bình Lãng Tĩnh 

Lần thôi nhẫn nhịn cùng người
Sóng yên gió lặng thuyền trôi êm dòng 

Tâm Chính Tắc Thân An

Lòng trong thì bước thảnh thơi
Thân an tựa suối giữa trời thanh nhiên 

Khắc Kỷ Phục Lễ

Nén lòng bỏ ý riêng tư
Theo điều phải lẽ mà trừ tham sân

Thân Bất Vô Lỗi

Đã mang thân phận con người
Lỗi lầm tựa gió mưa rơi thường hằng 

Hữu Chí Ương Thành 

Chí bền như núi chẳng lay
Gian nan mấy bước cũng ngày nên công

Phúc Điền Tự Tác

Phúc gieo tự tại lòng mình
Điều lành vun đắp, quả xinh trổ đầy 

Bất Hoạn Nhân Chi Bất Kỷ Tri 

Chớ lo người chẳng hiểu mình
Tự tu rèn chí, lặng thinh mà làm

Thiên Võng Khôi Khôi, Sơ Nhi Bất Lậu 

Bao la thưa mỏng lưới trời
Tội kia khó thoát đến hồi đem giăng 

Quốc Gia Hưng Vong, Thất Phu Hữu Trách 

Thịnh suy vận nước chuyển xoay
Kẻ hèn cũng góp bàn tay di dời 

Dĩ Hòa Vi Quý

Nhún nhường, hòa thuận làm đầu
Là điều cao quý gọi nhau thực hành 

Thuận Thiên Giả Tồn, Nghịch Thiên Giả Vong 

Thuận theo trời đất sinh tồn
Bằng đi ngược lại vong hồn khó qua 

Ái Nhân Nhi Nhân Ái 

Yêu người thì được người yêu
Cho đi nhận lại là điều hiển nhiên 

Khổ Tận Cam Lai

Qua thời cùng khổ, thương đau
Đến hồi trái ngọt theo nhau bước về 

Nhất Nhật Bất Tác, Nhất Nhật Bất Thực

Một ngày chẳng nhọc đôi tay
Thì đâu xứng hưởng no đầy bữa cơm 

Bách Thiện Hiếu Vi Tiên

Trăm điều tốt giữa nhân gian
Hiếu ân giữ trọn mới an đạo người 

Họa Phúc Vô Môn, Duy Nhân Tự Triệu

Họa và phúc chẳng tự vào
Do người gọi đến, phải đâu tình cờ 

Ngôn Vi Tâm Thanh

Lời người trong bởi lòng trong
Tâm chân vọng tiếng như dòng nước êm 

Thận Chung Như Thủy, Tắc Vô Bại Sự

Làm chi cẩn thận trước sau
Thân an như thuở ban đầu vẹn nguyên 

Nhập Gia Tùy Tục

Vào đâu tập quán y theo
Rèn tâm giữ phép mới gieo thuận hòa 

Mạc Đãi Lão Lai Phương Học Đạo

Đừng chờ khi tuổi đã cao
Mới theo học đạo, tiêu hao phần đời
Sớm tu rèn chí tâm người
Đạo đời vun đắp chẳng hời hợt chi 

Hải Nạp Bách Xuyên, Hữu Dung Nãi Đại

Trăm sông đổ biển trôi dòng 
Sẽ nên toàn vẹn, mênh mông đường đời 

Thượng Thiện Nhược Thuỷ, Tĩnh Thuỷ Lưu Thâm 

Đức cao như nước chảy trôi
Nơi càng tĩnh lặng, lòng người càng sâu
Như dòng suối nhỏ đêm thâu
Nuôi nguồn mát mẻ bền lâu muôn phần 

Tinh Thành Sở Chí, Kim Thạch Vi Khai

Lòng thành giữ vững một nơi
Đá vàng rồi cũng mở lời đón trao

Bách Vị Nhân Sinh, Tuỳ Tâm Sở Dục 

Trăm mùi trần thế nổi trôi
Tùy tâm mà nếm đủ mùi nhân sinh 

Tâm Vi Bản, Vật Vi Mạt 

Tâm là gốc rễ con người
Vật ngoài chỉ ngọn sao dời được tâm 

Đức Bất Cô, Tất Hữu Lân 

Đức cao chẳng ngại đơn thân
Bạn hiền tự hội, đâu cần tìm xa 

Tiên Ưu Hậu Lạc 

Trước lo tròn bổn phận đời
Sau vui thư thả, hưởng trời an nhiên 

Phúc Duyên Tương Sinh

Làm điều lành gặp phúc lành
Duyên vui tự tới, tự sanh đời người 

Nghiêm Sư Xuất Cao Đồ 

Thầy nghiêm răn dạy trò ngoan
Đức tài khắc luyện, vẹn toàn khai hoa 

Xảo Ngôn Lệnh Sắc 

Lời hoa mặt ngọc sáng tươi
Gian tâm khuất bóng, khó người tỏ phân

Mệnh Lý Hữu Thời Chung Tu Hữu, Mệnh Lý Vô Thời Mạc Cưỡng Cầu

Hữu thời vận mệnh nên duyên
Vô thời cố ép chỉ phiền thêm thôi 

Chúng Ý Nan Vi 

Mỗi người một ý khó thay
Làm sao thoả mãn đủ đầy lòng nhân 

Tiểu Nhân Nan Dưỡng 

Tiểu nhân cảm hóa khó thay
Gần thêm chuốc họa, mấy ai chẳng phiền 

Quân Tử Chi Giao Đạm Nhược Thủy, Tiểu Nhân Chi Giao Cam Nhược Lễ

Người quân tử kết giao tình
Đạm như nước chảy lung linh giữa dòng
Tiểu nhân hiểm độc vô song
Ngoài phô lễ nghĩa, trong lòng gươm đao 

Tiểu Ẩn Lăng Tẩu, Đại Ẩn Triều Thị

Tiểu nhân lánh núi trốn đời
Đại nhân vị nghĩa ẩn nơi triều đình
Người không bận bịu nhân sinh
Kẻ còn đoái nghĩ cảnh tình dương gian 

Đại Ẩn Ư Thị

Đại nhân tĩnh tọa phố đời
Giữa dòng huyên náo vẫn cười vô ưu 

Tri Giả Bất Ngôn, Ngôn Giả Bất Tri 

Người am hiểu chuyện lặng thinh
Kẻ hay liến thoắng, sự tình chẳng thông

Tâm Vi Hình Chi Chủ

Tâm là chủ thể hình hài
Vun bồi đạo đức cho đầy thiện nhân
Giữ lòng thư thả giữa trần 
Ngày qua thân tự uốn dần theo tâm 

Kiến Thiện Tư Tề, Kiến Ác Tư Cải

Thấy điều thiện hãy vun bồi
Gặp điều sai quấy sửa thôi cho lành

Đan Tâm Chiếu Nhật Nguyệt

Tấm lòng son sắt chẳng phai
Soi cùng nhật nguyệt đêm ngày sáng trong
Giữ tròn đạo nghĩa một lòng
Dẫu qua mấy độ bão giông vẫn bền

Tâm Tịnh Tự Nhiên Lương

Khi lòng thanh tịnh lắng sâu
Đức lành theo bước, chẳng cầu chẳng mong

Tâm Bất Tri Túc

Khi không biết đủ là đâu
Lòng luôn bất mãn, muộn sầu càng theo

Bất Nhẫn Tiểu Tiết, Tất Loạn Đại Đức

Không kiên nhẫn chuyện nhỏ nhoi
Thực hành đại sự khó đòi thành công

Bất Tuế Tiến Học

Không chăm học hỏi, trau dồi
Dặm dài kiến thức khó hồi đi xa

Đoạn Ái Ly Dục

Loại trừ tham ái, dục lòng
Tâm an trí tịnh mới mong tu thiền

Lương Duyên Tiền Định

Duyên lành đã định sẵn rồi
Trải qua muôn kiếp luân hồi chẳng phai

Cửu Ngưu Nhất Mao

Chín trâu rụng một sợi lông
Việc không đáng kể giữ lòng mà chi

Nhất Nhật Tại Tù, Thiên Thu Tại Ngoại

Một ngày ngồi chốn ngục tù 
Dài đằng đẳng tựa nghìn thu ngoài đời

Cư An Tư Nguy

An lành tính cảnh nguy nan
Phòng điều bất trắc muôn phần ghé qua

Bần Nhi Lạc, Bần Nhi Vô Oán

Nghèo mà tâm trí an vui
Không hề oán trách ai xui cảnh nghèo

Nhân Tâm Hướng Thiện 

Lòng người luôn hướng thiện lành
Không cho tạp niệm vây quanh che mờ 

Lợi Bất Kiêm Nghĩa Phi Quân Tử 

Lợi và nghĩa phải đi cùng
Bằng không quân tử quyết không dự phần 

Sự Bất Quá Tam 

Việc gì tái diễn lần ba
Làm thêm lần nữa cũng là hoài công 

Hữu Kim Vô Đức, Bất Khả Vi Nhân 

Có tiền mà thiếu đức lành
Khó nên nhân cách giữa danh lợi đời 

Thất Phu Chi Đảm 

Kẻ hèn gánh việc nhỏ nhoi
Dám đâu việc lớn mà đòi làm nên 

Nhân Nan Thập Toàn 

Người đâu phải bậc thánh thần
Khó bề đạt được mười phân vẹn mười 

Bình Tâm Thị Đạo 

Giữ niềm thanh tịnh trong lòng
Con đường tu chính tự thông tỏ dần 

Phương Dĩ Loại Tụ, Vật Dĩ Quần Phân 

Người hay vật tự kết đàn
Khi mang tính chất tương quan, tương đồng 

Tự Thắng Giả Cường 

Tự kềm chế được bản thân
Mới là khí lực tinh thần cao siêu 

Tự Khiêm Giả Tôn 

Nhún nhường mới được người tôn
Hạ mình càng sáng, đức hồn càng cao 

Thả Thủy Tri Ngư, Thả Nhân Tri Tâm 

Thả dòng xem xét cá bơi
Tiếp người mới tỏ lòng người thế nao 

Khổ Hành Vi Lộ 

Gian nan chẳng ngại phong trần
Khổ công rồi sẽ một lần khai thông 

Trầm Tư Mặc Tưởng 

Trầm ngâm suy nghĩ chuyện đời
Giữa dòng thinh lặng nhẹ trôi riêng mình 

Tòng Thiện Như Đăng, Tòng Ác Như Băng 

Theo lành khó tựa trèo cao
Theo hung dễ trượt như lao dốc dài 

Học Nhi Thời Tập Chi, Bất Diệc Duyệt Hồ 

Học rồi tập luyện chẳng ngơi
Niềm vui trí tuệ sáng ngời lòng ta 

Bách Luyện Thành Cương 

Trăm lần thử lửa chẳng lay
Gan vàng, chí sắt vững thay giữa đời 

Tâm An Lý Đắc 

Tâm yên đạo lý sáng ngời
Trí minh, tuệ giác thảnh thơi cõi trần

Nhân Mệnh Tại Thiên 

Mệnh người trời đã an bày
Tâm theo lẽ đạo tháng ngày thảnh thơi

Hạ Bút Thành Văn

Buông ngòi bút, ý tuôn tràn
Văn chương sáng tỏ tựa ngàn tinh quang

Giải Giáp Quy Điền 

Xa rời binh giáp núi sông
Về quê ẩn dật trăng trong, gió hiền

Đoan Tâm Chính Ý

Giữ tâm ngay thẳng vững bền
Ý trong chính trực chẳng quên đạo hiền

Kim Ngọc Mãn Đường

Phú vinh vàng ngọc đầy nhà
Chan hòa phúc lộc nở hoa vẹn tròn

Tu Nhân Tích Đức

Tu nhân dưỡng tánh thảnh thơi
Gieo điều tốt đẹp để đời mai sau
Tích công lập đức bền lâu
Phúc sinh thiện quả theo nhau tháng ngày

Đãi Sự Bất Cấp

Việc đời chậm trễ lỡ duyên
Cơ may thoáng chốc đã liền trôi xa

Bất Khả Dĩ Sắc Khuynh Nhân

Chớ đem nhan sắc dụ người
Chân tâm mới đáng giữa đời tôn nghiêm
Sắc hương rồi cũng lặng chìm
Đức hiền sáng mãi trong tim muôn người

Tự Lập Vi Nhân

Tự thân gầy dựng nên người
Đứng trong nhân thế rạng ngời chí cao

Trí Giả Nhạo Thủy, Nhân Giả Nhạo Sơn

Người thông thái chuộng dòng sông
Vì sông uốn khúc, mênh mông cuộn tròn
Người nhân đức thích núi non
Vì non bền vững, sắt son chẳng dời

Phúc Họa Tương Y

Phúc cùng họa vốn song đôi
Tuy hai mà một, chẳng rời nhân gian

Vị Tuy Bất Năng, Chí Ưng Bất Yếm

Việc đời chưa thể làm nên
Chí tâm chẳng nản, vững bền tiến xa

Tông Miếu Xã Tắc

Đền thờ, tông miếu quốc gia
Phải luôn gìn giữ, muôn nhà khắc ghi

Nhất Ngôn Cửu Đỉnh 

Lời ra tựa chín đỉnh đồng
Giữ tròn tín nghĩa, chẳng mong đổi dời

Thiên Kinh Địa Nghĩa 

Đạo trời lẽ đất rành rành
Muôn đời soi sáng nghĩa tình nhân gian

Hòa Khí Sinh Tài

Giữ tình hòa khí muôn nơi
Lộc tài nảy nở, rạng ngời phúc duyên

Túc Trí Đa Mưu

Trí tài mưu lược, cao siêu
Thông minh ứng phó muôn điều nguy nan

Phú Quý Bất Năng Dâm, Bần Tiện Bất Năng Di, Uy Vũ Bất Năng Khuất

Giàu sang chẳng khiến hư người
Bần cùng chẳng để chí đời đổi thay
Quyền uy chẳng khiến buông tay
Đạo nhân ghi khắc muôn ngày vẹn nguyên

Nhất Tiếu Giải Thiên Sầu

Nụ cười hóa giải muôn sầu
Bao nhiêu phiền muộn, khổ đau bay vèo

Nhân Lão Tâm Bất Lão

Người già, tâm trí chẳng già
Khí thiêng còn sáng, tinh hoa vẫn đầy

Chí Đồng Đạo Hợp

Chí đồng kết nghĩa một nhà
Đạo chung dẫn bước đường xa vững bền

Mạn Bất Kinh Tâm 

Sóng kiêu chẳng động lòng thuyền
Tâm như trăng sáng bình yên giữa đời

11 tháng 11, 2025

Những Chuyến Xe Đời


Những Chuyến Xe Đời

Những chuyến xe đời chuyển bánh lăn
Về đâu đỗ bến nẻo dương trần
Sang hèn số mệnh ai nào rõ
Tất cả thiên cơ đã định phần

Những chuyến xe đời lặng lẽ đi
Dài lâu, ngắn ngủi có hay gì
Xe đi khó biết khi dừng lại
Theo lối hành trình đã sẵn ghi

Những chuyến xe đời gặp rủi may
Đều do Tạo Hoá sớm an bài
Và do nhân thế gây nên sự
Vay trả thường tình chẳng thiếu ai

Những chuyến xe đời có thịnh suy
Khi băng sa mạc lúc kinh kỳ
Thăng trầm đủ vẻ hòng tôi luyện
Sức mạnh tinh thần để thích nghi

Những chuyến xe đời của chúng ta
Từ khi trẻ tuổi đến khi già
Bao điều tốt xấu hằng va chạm
Ấy nghiệp làm người phải trải qua

Việt Đường
(11/11/2025)

Nhờ ChatGPT dịch thử bài thơ trên đây sang Pháp & Anh ngữ và thật là thích thú khi ChatGPT đảm nhận nó 1 cách tuyệt diệu như sau đây:

1) Tuyệt vời — đây là một bài thơ triết lý rất sâu sắc, với nhịp điệu đều đặn và hình ảnh ẩn dụ xuyên suốt (“những chuyến xe đời”).

Để chuyển tải trọn vẹn tinh thần và nhạc tính ấy sang tiếng Pháp, tôi sẽ chọn thể thơ alexandrin rimé libre (12 âm tiết, vần tự do), vốn là thể thơ trang trọng và triết lý trong văn học Pháp — phù hợp với giọng điệu trầm tĩnh, chiêm nghiệm của nguyên tác.

Dưới đây là bản dịch thơ hoàn chỉnh:

Les Voyages de la Vie
(Traduction poétique du poème “Những Chuyến Xe Đời” – Việt Đường)

Les voyages de vie roulent sur nos chemins,
Vers quel port s’en iront nos destins incertains ?
Nul ne sait où s’arrête ou commence l’étape,
Tout est écrit là-haut, que nul être n’échappe.

Les voyages s’en vont, discrets ou éclatants,
Qu’ils soient courts, qu’ils soient longs, qu’importe le temps.
Leur halte est mystère, nul ne la devine,
Ils suivent le tracé qu’une main dessine.

Les voyages de vie ont chance et revers,
Que le Ciel ordonne, que la Terre engendre.
Tout vient de nos fautes ou de nos vertus,
Chacun paie sa dette, nul n’est exclu.

Les voyages de vie montent et déclinent,
Un jour sur la dune, un autre en la ville.
Les épreuves forgent, dans les aléas,
La force d’esprit qui nous guidera.

Les voyages enfin, de toi, de moi,
De l’aube des ans jusqu’au dernier émoi,
Heurtent le bien, le mal, le faux, le vrai —
C’est là le destin d’être humain, tu le sais.

— Traduit et adapté par ChatGPT (GPT-5), 2025, d’après Việt Đường.

2) Dưới đây là phiên bản dịch thơ hiện đại (moderniste) — mang phong cách thơ triết lý đương đại Pháp, tự do về vần điệu, nhưng vẫn giữ được linh hồn “Những chuyến xe đời” của Việt Đường.

Bản này tôi viết như một poème méditatif — gợi cảm, lặng lẽ, mang âm hưởng thời gian và thân phận con người:

Les trajets de la vie
(Version moderniste inspirée de “Những Chuyến Xe Đời” – Việt Đường)

Les trajets de la vie roulent sans retour.
Nul ne sait où s’arrête le dernier jour.
Riches ou pauvres, c’est la même route,
le ciel tient le secret des détours.

Chaque départ est un silence,
chaque halte, une ignorance.
On avance —
sans savoir quand la roue s’immobilise.

La chance et la peine se croisent,
comme deux ombres sur le même quai.
Le sort écrit, mais nos gestes
ajoutent des lignes au destin.

Parfois la route brille,
parfois elle s’effondre sous la poussière.
Les tempêtes forgent
ce qu’on appelle l’âme.

Et nous —
de l’enfance à la vieillesse —
nous roulons encore,
entre le bien et le mal,
vers ce mystère
qu’on nomme simplement : vivre.

— Traduction poétique et adaptation libre par ChatGPT (GPT-5), 2025.

Hai bản này khác nhau về linh hồn thơ:

Bản classique (alexandrin) gợi âm hưởng cổ điển, trang trọng, gần với Lamartine, Hugo.

Bản moderniste nhẹ, cô đọng, gần với René Char, Saint-John Perse, hoặc Bonnefoy.

👉 Bạn có muốn tôi kết hợp cả hai, tạo ra một bản “song phong cách” (giữ vần, nhưng vẫn nhẹ và triết lý như thơ hiện đại) — để dùng cho ngâm thơ tiếng Pháp chẳng hạn?

3) Tuyệt vời. Dưới đây là phiên bản hòa quyện giữa cổ điển và hiện đại, viết bằng thơ tự do có nhạc tính, vừa đủ vần để dễ ngâm, vừa mang chiều sâu triết lý và hình ảnh như bản moderniste.

Tôi đã biên soạn bản này với nhịp 10–12 âm tiết cho các câu chính, xen những câu ngắn tạo nhịp thở — rất thích hợp cho ngâm thơ tiếng Pháp với nền nhạc piano, cello hoặc guitar nhẹ.

🎵 Les Routes de la Vie
(Version poétique unifiée — d’après “Những Chuyến Xe Đời”, Việt Đường)

Les routes de la vie s’élancent en silence,
vers des ports inconnus, des terres d’espérance.
Nul ne sait le moment où tout s’arrête,
tout est écrit, peut-être, dans le vent.

Un départ, un autre — ainsi va la roue.
Long ou bref le voyage ? Qui le sait ?
On avance, parfois dans la brume,
sans voir la fin du chemin.

Le sort distribue chance et misère,
Dieu trace, mais l’homme ajoute sa part.
Chaque pas, une dette à payer,
chaque sourire, un peu de lumière.

Sur la route, il y a des montées, des sables,
des villes d’or, des soirs de poussière.
C’est là que l’âme s’endurcit,
et trouve sa force à renaître.

Et nous — passants de l’aube au crépuscule —
portons nos jours comme des valises.
Entre le bien, le mal, le vrai, le faux,
nous roulons encore,
vers ce mystère
qu’on appelle simplement : vivre.

— Adaptation poétique bilingue : ChatGPT (GPT-5), 2025, d’après Việt Đường.

4) Mình sẽ chuyển bản dịch thơ Pháp “Les Routes de la Vie” sang tiếng Anh dưới dạng poem, cố gắng giữ nhịp điệu, hình ảnh và triết lý của nguyên tác — không chỉ là dịch nghĩa, mà là dịch hồn thơ, để vẫn đọc như thơ, có âm hưởng.

Dưới đây là bản tiếng Anh:

The Journeys of Life
(Poetic translation from “Những Chuyến Xe Đời” – Việt Đường)

The journeys of life roll on in silence,
toward unknown harbors, lands of promise.
No one knows when the final stop will come,
all is written, perhaps, in the wind above.

Departures follow one another — the wheel turns.
Long or short, who can tell?
We move through mist and shadow,
never knowing where the path will end.

Fortune and hardship cross our ways,
Heaven ordains, yet man adds his hand.
Each step a debt to pay,
each smile a spark of light.

On the road there are rises and deserts,
golden cities, evenings of dust.
It is there the soul is forged,
finding strength to endure and to rise again.

And we —
from dawn to twilight —
carry our days like suitcases,
between good and evil, truth and falsehood,
rolling on toward that mystery
we simply call: life.

---

Bản này theo phong cách modern, reflective, free-verse — giống như bản moderniste Pháp, dễ đọc, dễ ngâm, giàu hình ảnh.