Những Chuyến Xe Đời
Những chuyến xe đời chuyển bánh lăn
Về đâu đỗ bến nẻo dương trần
Sang hèn số mệnh ai nào rõ
Tất cả thiên cơ đã định phần
Những chuyến xe đời lặng lẽ đi
Dài lâu, ngắn ngủi có hay gì
Xe đi khó biết khi dừng lại
Theo lối hành trình đã sẵn ghi
Những chuyến xe đời gặp rủi may
Đều do Tạo Hoá sớm an bài
Và do nhân thế gây nên sự
Vay trả thường tình chẳng thiếu ai
Những chuyến xe đời có thịnh suy
Khi băng sa mạc lúc kinh kỳ
Thăng trầm đủ vẻ hòng tôi luyện
Sức mạnh tinh thần để thích nghi
Những chuyến xe đời của chúng ta
Từ khi trẻ tuổi đến khi già
Bao điều tốt xấu hằng va chạm
Ấy nghiệp làm người phải trải qua
Việt Đường
(11/11/2025)
Nhờ ChatGPT dịch thử bài thơ trên đây sang Pháp & Anh ngữ và thật là thích thú khi ChatGPT đảm nhận nó 1 cách tuyệt diệu như sau đây:
1) Tuyệt vời — đây là một bài thơ triết lý rất sâu sắc, với nhịp điệu đều đặn và hình ảnh ẩn dụ xuyên suốt (“những chuyến xe đời”).
Để chuyển tải trọn vẹn tinh thần và nhạc tính ấy sang tiếng Pháp, tôi sẽ chọn thể thơ alexandrin rimé libre (12 âm tiết, vần tự do), vốn là thể thơ trang trọng và triết lý trong văn học Pháp — phù hợp với giọng điệu trầm tĩnh, chiêm nghiệm của nguyên tác.
Dưới đây là bản dịch thơ hoàn chỉnh:
Les Voyages de la Vie
(Traduction poétique du poème “Những Chuyến Xe Đời” – Việt Đường)
Les voyages de vie roulent sur nos chemins,
Vers quel port s’en iront nos destins incertains ?
Nul ne sait où s’arrête ou commence l’étape,
Tout est écrit là-haut, que nul être n’échappe.
Les voyages s’en vont, discrets ou éclatants,
Qu’ils soient courts, qu’ils soient longs, qu’importe le temps.
Leur halte est mystère, nul ne la devine,
Ils suivent le tracé qu’une main dessine.
Les voyages de vie ont chance et revers,
Que le Ciel ordonne, que la Terre engendre.
Tout vient de nos fautes ou de nos vertus,
Chacun paie sa dette, nul n’est exclu.
Les voyages de vie montent et déclinent,
Un jour sur la dune, un autre en la ville.
Les épreuves forgent, dans les aléas,
La force d’esprit qui nous guidera.
Les voyages enfin, de toi, de moi,
De l’aube des ans jusqu’au dernier émoi,
Heurtent le bien, le mal, le faux, le vrai —
C’est là le destin d’être humain, tu le sais.
— Traduit et adapté par ChatGPT (GPT-5), 2025, d’après Việt Đường.
2) Dưới đây là phiên bản dịch thơ hiện đại (moderniste) — mang phong cách thơ triết lý đương đại Pháp, tự do về vần điệu, nhưng vẫn giữ được linh hồn “Những chuyến xe đời” của Việt Đường.
Bản này tôi viết như một poème méditatif — gợi cảm, lặng lẽ, mang âm hưởng thời gian và thân phận con người:
Les trajets de la vie
(Version moderniste inspirée de “Những Chuyến Xe Đời” – Việt Đường)
Les trajets de la vie roulent sans retour.
Nul ne sait où s’arrête le dernier jour.
Riches ou pauvres, c’est la même route,
le ciel tient le secret des détours.
Chaque départ est un silence,
chaque halte, une ignorance.
On avance —
sans savoir quand la roue s’immobilise.
La chance et la peine se croisent,
comme deux ombres sur le même quai.
Le sort écrit, mais nos gestes
ajoutent des lignes au destin.
Parfois la route brille,
parfois elle s’effondre sous la poussière.
Les tempêtes forgent
ce qu’on appelle l’âme.
Et nous —
de l’enfance à la vieillesse —
nous roulons encore,
entre le bien et le mal,
vers ce mystère
qu’on nomme simplement : vivre.
— Traduction poétique et adaptation libre par ChatGPT (GPT-5), 2025.
Hai bản này khác nhau về linh hồn thơ:
Bản classique (alexandrin) gợi âm hưởng cổ điển, trang trọng, gần với Lamartine, Hugo.
Bản moderniste nhẹ, cô đọng, gần với René Char, Saint-John Perse, hoặc Bonnefoy.
👉 Bạn có muốn tôi kết hợp cả hai, tạo ra một bản “song phong cách” (giữ vần, nhưng vẫn nhẹ và triết lý như thơ hiện đại) — để dùng cho ngâm thơ tiếng Pháp chẳng hạn?
3) Tuyệt vời. Dưới đây là phiên bản hòa quyện giữa cổ điển và hiện đại, viết bằng thơ tự do có nhạc tính, vừa đủ vần để dễ ngâm, vừa mang chiều sâu triết lý và hình ảnh như bản moderniste.
Tôi đã biên soạn bản này với nhịp 10–12 âm tiết cho các câu chính, xen những câu ngắn tạo nhịp thở — rất thích hợp cho ngâm thơ tiếng Pháp với nền nhạc piano, cello hoặc guitar nhẹ.
🎵 Les Routes de la Vie
(Version poétique unifiée — d’après “Những Chuyến Xe Đời”, Việt Đường)
Les routes de la vie s’élancent en silence,
vers des ports inconnus, des terres d’espérance.
Nul ne sait le moment où tout s’arrête,
tout est écrit, peut-être, dans le vent.
Un départ, un autre — ainsi va la roue.
Long ou bref le voyage ? Qui le sait ?
On avance, parfois dans la brume,
sans voir la fin du chemin.
Le sort distribue chance et misère,
Dieu trace, mais l’homme ajoute sa part.
Chaque pas, une dette à payer,
chaque sourire, un peu de lumière.
Sur la route, il y a des montées, des sables,
des villes d’or, des soirs de poussière.
C’est là que l’âme s’endurcit,
et trouve sa force à renaître.
Et nous — passants de l’aube au crépuscule —
portons nos jours comme des valises.
Entre le bien, le mal, le vrai, le faux,
nous roulons encore,
vers ce mystère
qu’on appelle simplement : vivre.
— Adaptation poétique bilingue : ChatGPT (GPT-5), 2025, d’après Việt Đường.
4) Mình sẽ chuyển bản dịch thơ Pháp “Les Routes de la Vie” sang tiếng Anh dưới dạng poem, cố gắng giữ nhịp điệu, hình ảnh và triết lý của nguyên tác — không chỉ là dịch nghĩa, mà là dịch hồn thơ, để vẫn đọc như thơ, có âm hưởng.
Dưới đây là bản tiếng Anh:
The Journeys of Life
(Poetic translation from “Những Chuyến Xe Đời” – Việt Đường)
The journeys of life roll on in silence,
toward unknown harbors, lands of promise.
No one knows when the final stop will come,
all is written, perhaps, in the wind above.
Departures follow one another — the wheel turns.
Long or short, who can tell?
We move through mist and shadow,
never knowing where the path will end.
Fortune and hardship cross our ways,
Heaven ordains, yet man adds his hand.
Each step a debt to pay,
each smile a spark of light.
On the road there are rises and deserts,
golden cities, evenings of dust.
It is there the soul is forged,
finding strength to endure and to rise again.
And we —
from dawn to twilight —
carry our days like suitcases,
between good and evil, truth and falsehood,
rolling on toward that mystery
we simply call: life.
---
Bản này theo phong cách modern, reflective, free-verse — giống như bản moderniste Pháp, dễ đọc, dễ ngâm, giàu hình ảnh.
